12 Εύκολοι Τρόποι Να Μειώσουμε Τη Σπατάλη Φαγητού

Εύκολοι και απλοί τρόποι να συμβάλλουμε όλοι πρακτικά, στην καθημερινή μας ζωή, στη μείωση της σπατάλης τροφίμων.

Σε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου μου, στο οποίο είδαμε τη σχέση της σπατάλης φαγητού με την κλιματική αλλαγή, είπα να μοιραστώ κάποιες ιδέες για το πως μπορούμε να συνδράμουμε εμείς ως καταναλωτές στη λύση του προβλήματος.

Μπορεί να έχει πέσει το μάτι σας σε παρόμοια άρθρα, ή να εφαρμόζετε κάποια από τα παρακάτω από μόνοι σας, στην οποία περίπτωση μπράβο για όλα όσα κάνετε ώστε να βοηθηθεί λίγο ο πλανήτης μας. Η καλύτερη φράση που έχω διαβάσει σχετικά με όλο αυτό είναι η εξής: “We don’t need a handful of people doing zero waste perfectly. We need millions of people doing it imperfectly” – Anne Marie Bonneau. Δεν χρειαζόμαστε μια χούφτα ανθρώπους να τηρούν το zero waste τέλεια. Χρειαζόμαστε εκατομμύρια ανθρώπους να το τηρούν με ατέλειες. Μιλάει για το zero waste γενικά, δηλαδή τον τρόπο ζωής εκείνο που δεν δημιουργεί καθόλου σκουπίδια, αλλά φυσικά αυτό καλύπτει και το food waste, τη σπατάλη φαγητού.

Αρχίζω να μακρηγορώ πάλι, είναι να μην ξεκινήσω με αυτά. Πάμε να δούμε πρακτικά τι μπορεί να γίνει στο σπίτι μας (ή και έξω από αυτό) για να μειωθούν τα τραγικά στατιστικά σπατάλης που είδαμε στο προηγούμενο άρθρο.

Πριν τα ψώνια:
1. ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ ΤΑ ΝΤΟΥΛΑΠΙΑ ΜΑΣ. Αφιερώνουμε λίγα λεπτά στο να κοιτάξουμε εκεί πίσω βαθιά στα άδυτα της τροφοθήκης, να δούμε τι έχουμε ξεχασμένο. Μπορεί να έχουμε πχ ένα ανοιγμένο πακέτο με ζυμαρικά ή ρύζι. Σκεφτόμαστε λοιπόν πως θα το αξιοποιήσουμε στο μενού της εβδομάδας. Μήπως έχουμε και τίποτα φακές από πέρυσι; Κι αυτές στο πρόγραμμα άμεσα. Tip: Μη βάζετε πίσω πίσω πράγματα που σπάνια χρησιμοποιείτε, διότι θα τα ξεχάσετε.

2. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΖΟΥΜΕ. Τι; Το μενού και τα ψώνια μας. Ένα από τα πιο σημαντικά σημεία του άρθρου αυτού. Σκεφτόμαστε από πριν τι θα φτιάξουμε (για όσες μέρες μπορούμε) και σημειώνουμε τι χρειαζόμαστε (αφού έχουμε τσεκάρει ντουλάπια) σε λίστα. Είναι σημαντικό να μην ψωνίζουμε παρορμητικά, όσο φρέσκο, φθηνό ή λαχταριστό και αν μας φαίνεται κάτι, αφού είναι πιθανό να μας ξεμείνει μόνο κι έρημο στο ψυγείο. Tip: Αποφεύγουμε να πηγαίνουμε για ψώνια πεινασμένοι!

3. ΣΩΖΟΥΜΕ ΤΑ ΑΣΧΗΜΟΠΑΠΑ. Τι θέλει να πει ο ποιητής; Κάτι λαχανικά ή φρούτα με περίεργο σχήμα; Ας τα βάλουμε στο δικό μας καλάθι γιατί πιθανό να μην τα διαλέξει κανείς και να καταλήξουν στα σκουπίδια. Μια χαρά τρώγονται. Αυτό μπορεί να είναι πιο δύσκολο στα σουπερμάρκετ, μιας και συνήθως για να φτάσουν στο ράφι έχουν ήδη περάσει από έλεγχο. Αν έχουμε λαϊκή που βολεύει προσπαθούμε να την επισκεπτόμαστε συχνά. Tip: Μερικά σουπερμάρκετ έχουν στην άκρη ώριμα προϊόντα όπως ντομάτες και μπανάνες σε καλύτερη τιμή. Αν έχουμε λοιπόν προγραμματίσει σάλτσα ή μπανανόψωμο τα προτιμούμε, και όλοι βγαίνουν κερδισμένοι!

4. ΑΓΝΟΟΥΜΕ ΤΙΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ. Οκ εντάξει τα παραλέω, όμως οι ημερομηνίες που αναγράφονται στα τρόφιμα μερικές φορές είναι παραπλανητικές. Το 2018 έρευνα της Κομισιόν έδειξε πως μέχρι και το 10% των 88 εκατομμυρίων τόνων τροφίμων που σπαταλούνται ετησίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνδέεται με το θέμα των ημερομηνιών!(1) Πόσο κρίμα…

Στην Ελλάδα (και την υπόλοιπη ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο) έχουμε δυο βασικές ημερομηνίες, την «ημερομηνία λήξης» (use by) και την «ανάλωση κατά προτίμηση» (best before). Παλαιότερες έρευνες έχουν δείξει πως μόνο το ένα τρίτο των Ευρωπαίων καταναλωτών ερμηνεύουν σωστά τον όρο «ανάλωση κατά προτίμηση» (2) ο οποίος απλά μας ενημερώνει για το πότε ένα προϊόν είναι στο ιδανικό επίπεδο ποιότητας όπως ορίζει ο παραγωγός, και όχι για το αν είναι ασφαλές ή όχι το τρόφιμο μετά την αναγραφόμενη ημερομηνία. Για παράδειγμα ένα πακέτο ρύζι δεν παύει απαραίτητα να είναι κατάλληλο προς κατανάλωση μετά το πέρας της ημερομηνίας που αναγράφει. Συνήθως είναι μια χαρά και μετά. Τα μη ευπαθή προϊόντα είναι στο χέρι μας να κρίνουμε αν μπορούμε ή όχι να τα μαγειρέψουμε και να τα φάμε μετά την ημερομηνία που αναγράφουν. Αν δεν έχουν εμφανώς αλλοιωθεί (σε χρώμα, οσμή, υφή κλπ) τότε δεν χρειάζεται να τα πετάξουμε!

Η «ημερομηνία λήξης» από την άλλη χρησιμοποιείται για ευπαθή προϊόντα (κρέας, γαλακτοκομικά κλπ) και είναι αυτή που πρέπει να προσέχουμε καθώς αναφέρεται στο διάστημα κατά το οποίο ένα προϊόν είναι ασφαλές προς κατανάλωση.(2)

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της ΕΕ μέχρι το τέλος του 2022 πρόκειται να επανεξεταστεί η σχετική νομοθεσία, με κύριο σκοπό την μείωση της σπατάλης που προκύπτει από την παρεξήγηση των ημερομηνιών στα τρόφιμα.(3) Μακάρι.

Στο σπίτι:
5. ΑΠΟΘΗΚΕΥΟΥΜΕ ΣΩΣΤΑ. Υπάρχουν πολλά άρθρα με οδηγίες για το πως να τοποθετούμε τα τρόφιμά μας στο ψυγείο, καθώς κάθε τμήμα του έχει λίγο διαφορετική θερμοκρασία. Προσωπικά δεν τις τηρώ πάντα, είναι όμως χρήσιμες πληροφορίες να τις έχουμε υπόψη. Για μένα το πιο σημαντικό tip όσο αφορά στην αποθήκευση τροφίμων είναι το εξής: μην τα κρύβουμε στο πίσω μέρος του ντουλαπιού. Μάτια που δε βλέπονται… Ξέρω τι σκέφτεστε. Που να βρούμε χώρο να τα έχουμε όλα έξω έξω; Και τώρα θα πω το φαινομενικά παράλογο… βάζουμε πίσω πίσω αυτά που χρησιμοποιούμε πιο συχνά! Θα μας σπάσει λίγο τα νεύρα η κατάσταση, αλλά τα ζυμαρικά π.χ. που τρώμε πιο συχνά δε θα τα ξεχάσουμε, και έχουν και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Όπως και τα μπαχαρικά. Απλά θυμόμαστε να τσεκάρουμε πριν τα ψώνια όπως είπαμε στο 1. Μπορεί να έχει πέσει το μάτι σας σε μια πρακτική που λέγεται FIFO (First In First Out), όπου μας λένε να αποθηκεύουμε το καινούργιο πακέτο πίσω από το παλιό, ώστε όταν έρθει η ώρα να πάρουμε κάτι από το ντουλάπι να πάρουμε αυτό που πρέπει να φαγωθεί πρώτο. Σωστό μεν, αλλά εγώ θα ρωτήσω και το εξής – γιατί ψωνίσαμε κάτι που ήδη έχουμε; Οκ προφανώς ένα προϊόν μπορεί να είναι στα τελειώματα και να πρέπει να πάρουμε κι άλλο, αλλά ο σκοπός μου εδώ είναι να σας βάλω σε σκέψεις, εσείς προσαρμόζετε αυτά που γράφω στην δική σας πραγματικότητα.

6. ΜΗΠΩΣ ΤΡΩΓΕΤΑΙ; Εκείνο το κομμάτι του λαχανικού που τόσο καιρό πετούσαμε, μήπως τελικά τρώγεται; Πχ το κοτσάνι του μπρόκολου το ξέρετε ότι πολλοί το πετάνε; Γιατί; Μια χαρά τρώγεται το καημένο. Οι πρασινάδες από τα καρότα είναι άλλο ένα παράδειγμα, ή τα σκληρά φύλλα γύρω από το κουνουπίδι. Αν έχουμε κάτι που δεν είμαστε σίγουροι τι να το κάνουμε, γκουγκλάρουμε!

7. ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ ΤΙΣ ΜΕΡΙΔΕΣ. Πεινάμε πολύ και γεμίσαμε το πιάτο μέχρι πάνω. (Η Mrs. D. μας έλεγε όταν ήμασταν μικρά «έχετε μάτια μεγαλύτερα από το στομάχι σας» όταν ήξερε πως πήραμε περισσότερο από όσο θα μπορούσαμε να φάμε!) Και τελικά όντως μένει φαγητό στο πιάτο. Την επόμενη φορά μήπως να σερβίρουμε μικρότερες μερίδες; Και ας έχουμε το υπόλοιπο διαθέσιμο για όποιον θέλει κι άλλο. Είναι πιο ευχάριστο να μεταφέρουμε αυτό που περισσεύει από την κατσαρόλα ή την πιατέλα στο ψυγείο, παρά απ’ το χρησιμοποιημένο πιάτο. Έχω άδικο;

8. ΑΓΑΠΑΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΣΣΕΥΜΑ. Η νοοτροπία «δεν τρώω χθεσινό φαγητό» με βγάζει από τα ρούχα μου. Δεν έχει θέση στην σημερινή πραγματικότητα για χίλιους λόγους. Αγαπάμε το χθεσινό φαγητό γιατί είναι μια χαρά φαγητό, μερικές φορές είναι και πιο νόστιμο αφού έχουν δέσει οι γεύσεις (πχ σούπες, σάλτσες, λαδερά…) αλλά και γιατί είναι έτοιμο με ένα απλό ζέσταμα! Αν έχουμε γκρινιάρηδες στο τραπέζι μας ή αν βαριόμαστε τα ίδια, βρίσκουμε συνταγή που θα αξιοποιήσει το φαγητό σε διαφορετικό πιάτο (δείτε για παράδειγμα αυτή τη «φριττάτα» με φασολάκια λαδερά ή αυτή την πίτα του βοσκού με αρνί σούβλας). Μια άλλη ιδέα είναι να κάνουμε βραδιά leftovers, μαζεύουμε δηλαδή το περισσευούμενο φαγητό κάποιων ημερών και κάνουμε κάτι σαν μπουφέ! (Ναι, και τη δεύτερη και την τρίτη μέρα μια χαρά είναι το φαγητό, ακόμα και την τέταρτη στις περισσότερες περιπτώσεις, ας τα ξεπεράσουμε αυτά τα κολλήματα!)

9. ΑΓΑΠΑΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΨΥΞΗ. Παραπέμπω στο #8 για όσους θεωρούν το κατεψυγμένο φαγητό μη φρέσκο. Μοιράζουμε το περίσσευμα σε μερίδες και τσουπ, έτοιμο φαγητό που θα το ξεπαγώσουμε μια μέρα που πραγματικά βαριόμαστε να μαγειρέψουμε! Αν δεν είμαστε σίγουροι ότι κάτι είναι κατάλληλο για κατάψυξη, μαντέψτε… το γκουγκλάρουμε. Υπάρχουν όμως κι άλλα τρόφιμα που μπορούμε να καταψύξουμε αν δεν τα έχουμε καταναλώσει, όπως πχ το μισό βαζάκι πέστο (το μοιράζουμε σε παγοθήκες – δείτε εδώ για περισσότερες τέτοιες ιδέες), τον υπόλοιπο πελτέ, το τριμμένο τυρί κ.ά. Τα περισσότερα δεν χρειάζονται και απόψυξη.

10. ΑΓΑΠΑΜΕ ΤΟΥΣ ΓΕΙΤΟΝΕΣ. Ή μάλλον τους κάνουμε να αγαπήσουν εμάς. Αν μας περίσσεψε κάτι και δεν το θέλουμε, το πάμε στους δίπλα. Ή το πάμε στο γραφείο στους συναδέλφους, θα το εκτιμήσουν σίγουρα όταν πιάσουν οι πείνες.

Όταν τρώμε έξω:
11. ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ. Μερικά εστιατόρια σερβίρουν μερίδες για λόχο. Αν ξέρουμε από πριν ότι δεν την καταφέρνουμε, ζητάμε μήπως μας κάνουν μικρότερη ή τη μοιραζόμαστε με κάποιον άλλον. Και φυσικά παραγγέλνουμε λογικές ποσότητες γενικά για το τραπέζι, με σύνεση. Η κουζίνα εκεί είναι δεν φεύγει, αν θέλουμε κι άλλες πατάτες τις παραγγέλνουμε στην πορεία! Αν παρόλα αυτά πάλι μας μείνει φαγητό πάμε στο επόμενο:

12. ΠΑΚΕΤΟ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ. Τέρμα οι ντροπές και τα «θα μας πούνε καρμίρηδες». Παίρνουμε το φαγητό μαζί μας γιατί αλλιώς θα καταλήξει στα σκουπίδια. Και αυτό δεν το θέλουμε. Αν πραγματικά ντρέπεστε (δεν το καταλαβαίνω, αλήθεια) πείτε ότι το θέλετε για τα αδέσποτα. Αλλά ΜΗΝ το δώσετε όντως σε αδέσποτα, ΔΕΝ κάνει. Τα ζώα δεν ωφελούνται από τα περισσεύματά μας, αρρωσταίνουν και αργά ή γρήγορα πεθαίνουν (από παγκρεατίτιδα, από ειλεό, από διάφορα).

Υπάρχουν όπως βλέπουμε λοιπόν αρκετά μικρά πραγματάκια που μπορούμε να κάνουμε. Κι αν δεν μπορούμε όλοι να τα κάνουμε όλα, ας κάνουμε όσα μπορούμε. Το κυριότερο που χρειάζεται αυτή τη στιγμή ο ανεπτυγμένος κόσμος είναι η αλλαγή νοοτροπίας. Αν γίνει αυτό θα ακολουθήσουν και τα υπόλοιπα.

Πηγές:
(1) https://ec.europa.eu/food/safety/food-waste/eu-actions-against-food-waste/date-marking-and-food-waste_en
(2) https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2015/548990/EPRS_BRI(2015)548990_REV1_EN.pdf
(3) https://ec.europa.eu/food/safety/labelling-and-nutrition/food-information-consumers-legislation/proposal-revision-regulation-fic_en