Σπατάλη Φαγητού και Κλιματική Αλλαγή: Πως επηρεάζεται ο πλανήτης από το φαγητό που καταλήγει στα σκουπίδια;

Η σπατάλη φαγητού είναι ένα πρόβλημα με τεράστια πλέον έκταση, που επηρεάζει περισσότερες πτυχές της ζωής μας από ό,τι ίσως νομίζουμε. Πέρα από τις ηθικές και τις οικονομικές διαστάσεις, η σπατάλη φαγητού έχει σοβαρές επιπτώσεις για τον πλανήτη και την κλιματική αλλαγή. Το πρώτο άρθρο μιας νέας σειράς, με θέμα το περιβάλλον, ελπίζω να το βρείτε ενδιαφέρον!

{Αυτό το άρθρο αρχικά ήταν στο κείμενο της συνταγής Ντιπς με Μυρωδικά που Περίσσεψαν, ίσως λοιπόν το έχετε διαβάσει ήδη. Θεώρησα πως του αξίζει ένα δικό του ποστ στην νέα μου κατηγορία “Άρθρα”! Σας ευχαριστώ για την υπομονή σας!}

Όσοι διαβάζετε καιρό το blog μου ξέρετε πως με ενδιαφέρει πολύ το θέμα της σπατάλης φαγητού. Είχα γράψει κάποια πράγματα σε παλαιότερες αναρτήσεις μαζί με ιδέες για αξιοποίηση περισσευμάτων, και έχω γράψει και σχετικά άρθρα σε άλλες ιστοσελίδες. Είναι από τα πράγματα που με ενοχλούν πάρα πολύ στην καθημερινότητα, πραγματικά δεν μπορώ να βλέπω φαγητό να πετιέται στα σκουπίδια. Στις μέρες μας το πρόβλημα δεν περιορίζεται στο πόσο “κρίμα” είναι, ή στο γεγονός οτι ουσιαστικά πετάμε τα λεφτά μας. Πλέον η απώλεια και η σπατάλη φαγητού (food loss and waste) είναι ένα θέμα με δυσθεώρητες και πολύπλευρες διαστάσεις, και έχει ξεκάθαρο αντίκτυπο στο περιβάλλον.

Οι ποσότητες για τις οποίες συζητάμε είναι ασύλληπτες. Συγκεκριμένα, το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής τροφής, από τα αρχικά στάδια παραγωγής μέχρι το τελικό στάδιο κατανάλωσης, χάνεται ή σπαταλάται (1). Σε βάρος αυτό είναι 1.3 δισεκατομμύρια τόνοι (2). Κάθε χρόνο. Μόνο το ένα τέταρτο αυτής της ποσότητας θα αρκούσε, ώστε τα 800 εκατομμύρια υποσιτισμένοι συνάνθρωποί μας να μην πεινάνε (3).

Να σας πω και το πιο απογοητευτικό; Τα νοικοκυριά της Ελλάδας βρίσκονται στην πρώτη θέση στην Ευρώπη στη σπατάλη φαγητού, με 142 κιλά κατ’ άτομο τον χρόνο (4)!

Τι σχέση όμως έχουν όλα αυτά με την κλιματική αλλαγή; Μεγάλη, αρκεί να αναλογιστεί κανείς τις απαιτήσεις που έχει η παραγωγή τροφίμων σε φυσικούς πόρους (καλλιεργήσιμη γη, νερό, ενέργεια κλπ) και τις επιπτώσεις που έχει στο περιβάλλον (φυτοφάρμακα, εκπομπές αερίων, επικίνδυνα απόβλητα κλπ). Το ίδιο και η αποθήκευση των τροφίμων, το ίδιο και η μεταφορά τους. Μετά έρχεται και η αποσύνθεση των τροφικών αποβλήτων στις χωματερές, η οποία απελευθερώνει μεθάνιο, ένα επικίνδυνο αέριο θερμοκηπίου.

Ας δούμε κάποια εντυπωσιακά στοιχεία για να καταλάβουμε λίγο τα μεγέθη που συζητάμε:

Αέρια θερμοκηπίου: Μόνο τα τρόφιμα εκείνα που τελικά χάνονται και σπαταλώνται, ευθύνονται για την εκπομπή περίπου 4.4 γιγατόνων αερίων θερμοκηπίου, το 8% του συνόλου των ανθρωπογενών εκπομπών (5). Αν η σπατάλη φαγητού ήταν χώρα, θα ήταν η τρίτη, μετά την Κίνα και τις ΗΠΑ, σε εκπομπές αερίων (5).

Νερό: Η ποσότητα νερού που απαιτείται για την παραγωγή μόνο των τροφίμων που τελικά χάνονται ή σπαταλώνται, είναι περίπου ίση με την ποσότητα νερού που χρειάζονται όλα τα νοικοκυριά του κόσμου για έναν χρόνο (6)!

Καλλιεργήσιμη γη: Έχει υπολογιστεί πως για την καλλιέργεια της τροφής που τελικά δεν φτάνει ποτέ στο πιάτο μας, καταλαμβάνονται εκτάσεις οι οποίες αν ήταν δίπλα δίπλα, θα έφτιαχναν χώρα μεγαλύτερη από την Κίνα (6).

Τα στοιχεία είναι τρομακτικά.

Κάπου εδώ όμως να διαχωρίσουμε την «απώλεια» από την «σπατάλη» τροφίμων. Η απώλεια τροφίμων λοιπόν (food loss) αναφέρεται στα τρόφιμα που χάνονται κατά τα πρώτα στάδια της παραγωγής (αγροτική παραγωγή, επεξεργασία, αποθήκευση, μεταφορά κλπ) λόγω κάποιας δυσλειτουργίας ή ανεπάρκειας στην αλυσίδα εφοδιασμού. Για παράδειγμα όταν μια μεγάλη ποσότητα γάλακτος σε ένα εργοστάσιο δεν αποθηκευτεί σε σωστή θερμοκρασία και χαλάσει, μιλάμε για απώλεια.

Η σπατάλη (food waste) προκύπτει κυρίως όταν τα τρόφιμα έχουν ήδη φτάσει στη λιανική αγορά, την εστίαση ή τα vοικοκυριά, και χωρίς να έχουν οποιοδήποτε πρόβλημα καταλήγουν στα απορρίμματα λόγω άσχημης εμφάνισης, κακού προγραμματισμού, παραπληροφόρησης σχετικά με τις ημερομηνίες λήξης, αμέλειας κλπ.

Στις ανεπτυγμένες χώρες, η σπατάλη είναι μεγαλύτερη από την απώλεια. Επίσης η σπατάλη έχει μεγαλύτερο αποτύπωμα και αντίκτυπο στο περιβάλλον αφού μεσολαβούν η επεξεργασία και η μεταφορά των τροφίμων. Άλλο να πετιέται μια ντομάτα στο χωράφι και άλλο να πετιέται μια σάλτσα ντομάτας σε ένα κατάστημα ή στο σπίτι μας, αφού η συγκομιδή, η μεταφορά και η επεξεργασία της ντομάτας έχουν δημιουργήσει επιπλέον εκπομπές αερίων.

Το κατά κεφαλήν αποτύπωμα στο κλίμα της σπατάλης φαγητού σε χώρες υψηλού εισοδήματος είναι πάνω από το διπλάσιο του αντίστοιχου σε χώρες χαμηλότερου εισοδήματος (7). Είναι φανερό λοιπόν οτι εμείς οι καταναλωτές παίζουμε έναν από τους σημαντικότερους ρόλους.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να μειώσουμε την σπατάλη, οι περισσότεροι είναι προφανείς και αρκεί να έχει κανείς κοινή λογική για να τους σκεφτεί και να τους εφαρμόσει. Μερικές φορές όμως βοηθάει να τους συζητάμε και να τους αναλύουμε, και ίσως μερικά τιπς να φανούν χρήσιμα σε όσους χρειάζονται απλά ένα μικρό σκούντηγμα για να συνειδητοποιήσουν αφενός το πρόβλημα, και αφετέρου το οτι τελικά μπορούμε να συμβάλλουμε στη λύση του. Σε ένα επόμενο λοιπόν άρθρο θα παραθέσω τους πιο απλούς τρόπους να μειώσουμε την σπατάλη φαγητού.

Πριν δούμε τα πράγματα σε πρακτικό επίπεδο όμως, ας σταθούμε όλοι ένα λεπτό και ας αναρωτηθούμε, ποιά είναι η νοοτροπία μας εδώ στην Ελλάδα; Πόσες φορές έχουμε πει ή έχουμε ακούσει φράσεις όπως «ωχ παραγγείλαμε πάλι το μισό μαγαζί», «σιγά μη ζητήσω πακέτο, να με πουν καρμίρη;», «εμείς δεν τρώμε χθεσινό φαγητό», «το φαγητό από την κατάψυξη δεν είναι φρέσκο» και άλλα τέτοια; Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε λοιπόν είναι να προσαρμόσουμε τον τρόπο σκέψης μας στην σημερινή παγκόσμια πραγματικότητα. Η σπατάλη τροφίμων είναι ένα τεράστιο πρόβλημα το οποίο επιβάλλεται όλοι μας να προσέξουμε. Ξεκινώντας με μια εξεταστική ματιά πρώτα στη δική μας νοοτροπία και τις δικές μας συνήθειες.